Ιστότοπος Εκπαιδευτικών Μηχανικών

Η ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ-ΠΟΟΠΤΙΚΕΣ. ΜΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Ζωγόπουλος Ε.
Δρ. Μηχανολόγος Μηχανικός, Εκπαιδευτικός ΕΠΑ.Σ Αιγάλεω, E-mail: ezogo@otenet.gr

ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η Ελλάδα διαθέτει πολύτιμο περιβαλλοντικό πλούτο και σπάνια βιοποικιλότητα, η οποία όμως, όπως και οι προστατευόμενες περιοχές (υγρότοποι διεθνούς σημασίας της Συνθήκης Ράμσαρ, εθνικοί δρυμοί κ.ά.), βρίσκονται αντιμέτωπες με τις αδυναμίες του παρελθόντος και τις προκλήσεις του μέλλοντος. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να παρουσιάσει συνοπτικά ορισμένα βασικά στοιχεία που αφορούν τη βιοποικιλότητα στη χώρα μας, και να παραθέσει τα κυριότερα σημεία του νέου σχεδίου νόμου που αφορά στην προστασία της βιοποικιλότητας στην Ελλάδα, με απώτερο στόχο να τονιστεί εμφατικά η σημασία και σπουδαιότητα της προστασίας αυτής.
BIODIVERSITY IN GREECE. DEVELOPMENTS-PROSPECTS. AN INTRODUCTINE APPROACH.
Zogopoulos E.1
Dr. Mechanical Engineer, Teacher in Egaleo Vocational School, E-mail: ezogo@otenet.gr

ABSTRACT
Greece has precious environmental wealth and rare biodiversity, which however, as the protected areas (wetlands of international importance of the Ramsar Convention, national parks, etc.) are found confronted with the weaknesses of past and future challenges. Aim of present work is to present concisely certain basic elements that concern the biodiversity in our country and to mention the highlights of the new bill that concern in the protection of biodiversity in Greece, with final objective to emphasize emphatically the importance and significance of this protection.ΑκρόασηΦωνητική ανάγνωση

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ο όρος βιολογική ποικιλότητα ή βιοποικιλότητα [3] χρησιμοποιείται για να εκφράσει το σύνολο της ποικιλότητας των ζωντανών οργανισμών, συμπεριλαμβανομένων των χερσαίων, θαλάσσιων, υδάτινων οικοσυστημάτων, και των οικολογικών συστημάτων διαφόρων κλιμάκων στα οποία απαντώνται (π.χ. ένα δάσος, ένα λιβάδι, μια λίμνη, ένα νησί, μια οροσειρά, μια γεωγραφική περιοχή, μια χώρα, μια βιογεωγραφική περιοχή, μια ήπειρος, όλη η γη). Ο όρος αποδίδεται στον αμερικανό βιολόγο Dr. Thomas Eugene Lovejoy και προτάθηκε στις αρχές της δεκαετίας του ΄80.

Μετά τη συνάντηση και την υπογραφή της συνθήκης του “Ρίο” το 1992 (Πρόγραμμα Περιβάλλοντος Ηνωμένων Εθνών, Σύμβαση για τη Βιοποικιλότητα) ο όρος “βιοποικιλότητα” άρχισε να χρησιμοποιείται ευρέως και να αναφέρεται από όλους, ειδικούς και μη, ως πανάκεια που λύνει όλα τα οικολογικά προβλήματα. Παρά όμως την απλότητα και σαφήνεια του όρου, το περιεχόμενό του είναι μια από τις πλέον αφηρημένες και αμφιλεγόμενες έννοιες της οικολογίας. Ο λόγος είναι ότι δεν υπάρχει μία, αλλά πολλές βιοποικιλότητες, σε διάφορα επίπεδα οργάνωσης της ζωής και ότι δεν είναι ενιαίος ο τρόπος έκφρασης ή καλύτερα εκτίμησής της.

Πρακτικά, μπορούν να διακριθούν τέσσερα διαφορετικά επίπεδα βιοποικιλότητας, το καθένα από τα οποία έχει διαφορετική σημασία αλλά στην πράξη, αποτελεί κομμάτι αναπόσπαστο ενός ενιαίου συνόλου [4].

Το πρώτο επίπεδο είναι εκείνο της “γενετικής βιοποικιλότητας”. Η γενετική βιοποικιλότητα εκφράζει το εύρος των κληρονομικών καταβολών ενός συγκεκριμένου είδους. Όσο μεγαλύτερο είναι το εύρος αυτό, τόσο μεγαλύτερη είναι η ικανότητα επιβίωσης του είδους απέναντι σε εξωτερικές πιέσεις όπως επιδημίες, κλιματικές αντιξοότητες κ.λπ. Στην Ελλάδα, εξαιτίας της γεωγραφικής της θέσης, της ποικιλίας των κλιματικών της τύπων, της ορογραφικής της διαμόρφωσης και της ιστορίας της, τα είδη φυτών και ιδιαίτερα δένδρων, παρουσιάζουν πολύ μεγάλη γενετική βιοποικιλότητα.

Το δεύτερο επίπεδο βιοποικιλότητας είναι αυτό της βιοποικιλότητας των ειδών φυτών και ζώων. Η βιοποικιλότητα αυτή εκφράζεται συνήθως με το πλήθος των ειδών φυτών και ζώων που απαντούν σε μια συγκεκριμένη περιοχή. Η Ελλάδα παρουσιάζει πολύ μεγάλη βιοποικιλότητα ειδών φυτών και ζώων. Αναλογικά με την έκτασή της εμφανίζει τη μεγαλύτερη βιοποικιλότητα από όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το τρίτο επίπεδο βιοποικιλότητας, γνωστό ως βιοποικιλότητα οικοσυστημάτων ή φυτοκοινωνιών (habitats), εκφράζεται με το πλήθος των συνδυασμών ειδών φυτών και ζώων (οικοσυστημάτων) που συναντώνται σε μια συγκεκριμένη περιοχή. Η Ελλάδα, εξαιτίας του μεγάλου αριθμού συνδυασμών ειδών φυτών και ζώων, εμφανίζει πολύ μεγάλη βιοποικιλότητα φυτοκοινωνιών-οικοσυστημάτων.

Το τέταρτο επίπεδο βιοποικιλότητας είναι εκείνο της βιοποικιλότητας των τοπίων, το οποίο εκφράζεται με τον αριθμό ή το πλήθος των τύπων τοπίων που εμφανίζονται σε μια περιοχή ή σε μια χώρα. Στη σύνθεση ενός τοπίου δε μετέχουν μόνο φυσικά οικοσυστήματα αλλά και τεχνητά, όπως οι διάφορες γεωργικές καλλιέργειες αλλά και τύποι οικισμών. Η Ελλάδα εμφανίζει επίσης πάρα πολύ μεγάλη βιοποικιλότητα τοπίων, για τους ίδιους λόγους που εμφανίζει μεγάλη γενετική βιοποικιλότητα, βιοποικιλότητα ειδών και οικοσυστημάτων.

Ορισμένοι ερευνητές παραθέτουν και ένα πέμπτο επίπεδο, το οποίο εκφράζει την πολιτισμική βιοποικιλότητα.

Συνοψίζοντας, η Ελλάδα διαθέτει μεγάλη βιοποικιλότητα σε όλα τα επίπεδά της (γενετική βιοποικιλότητα, βιοποικιλότητα ειδών, βιοποικιλότητα φυτοκοινωνιών-οικοσυστημάτων και βιοποικιλότητα τοπίων).

Παρά τη διάκριση της βιοποικιλότητας σε διάφορα επίπεδα, η προστασία της πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ενιαία ολότητα. Η προστασία κάθε επιπέδου εξαρτάται από την προστασία του προηγούμενου ή επόμενου επιπέδου. Η προστασία και η διατήρηση των τοπίων εξαρτάται από την προστασία και διατήρηση της βιοποικιλότητας των οικοσυστημάτων που τα συνθέτουν, η σταθερότητα των οικοσυστημάτων εξαρτάται από την προστασία και διατήρηση των ειδών που συμμετέχουν στη δομή τους δηλαδή από την προστασία και διατήρηση της βιοποικιλότητας των ειδών και η προστασία και επιβίωση των ειδών, εξαρτάται από τη διατήρηση και προστασία της γενετικής βιοποικιλότητάς τους δηλαδή τη διατήρηση των κληρονομικών μεταβολών τους σε όλο το εύρος τους.

Το 2010 έχει ανακηρυχθεί από τον ΟΗΕ Διεθνές Έτος Βιοποικιλότητας με στόχο να αναληφθούν δράσεις για τη διάσωση της βιοποικιλότητας καθώς στις περισσότερες περιοχές του πλανήτη τα φυσικά οικοσυστήματα συρρικνώνονται και περίπου το ένα τέταρτο των φυτών απειλείται με εξαφάνιση (έκθεση GBO-3, UNEP). Στην ίδια έκθεση, η οποία βασίστηκε στα πορίσματα εκθέσεων από 110 χώρες, διαπιστώνεται ότι ο πληθυσμός των πτηνών σε αρόσιμες γαίες έχει συρρικνωθεί κατά 50% κατά μέσο όρο από το 1980, εξαιτίας της ευρύτατης χρήσης εντομοκτόνων και ζιζανιοκτόνων, ενώ μειώνεται ο αριθμός του 42% των αμφιβίων στον πλανήτη και συρρικνώνεται η γενετική ποικιλότητα των καλλιεργειών και των ζώων για εκτροφή [5].

Η ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Η Ελλάδα, αναλογικά με την έκτασή της, εμφανίζει μια από τις μεγαλύτερες βιοποικιλότητες ανάμεσα στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Εξαιτίας της γεωγραφικής θέσης και της συνύπαρξης χλωριδικών περιοχών όπως είναι η Μεσογειακή, η Ευρωπαϊκή (Ευρασιατική) και η Ιρανοκασπική (ποντιακή), η χλωρίδα της Ελλάδας είναι από τις πλουσιότερες της Ευρώπης. Η ορεογραφική διαμόρφωση και η τοπογραφική ετερογένεια, σε συνδυασμό με την γεωλογική της ιστορία και την παράλληλη δημιουργία πλήθους βιοτόπων, έχουν συντελέσει στο μεγάλο χλωριδικό πλούτο και στο υψηλό ποσοστό ενδημισμού της Ελλάδας. Επίσης, εξαιτίας του ορεινού χαρακτήρα της χώρας μας και του μεγάλου πλήθους των νησιών, δημιουργούνται συνθήκες απομόνωσης και ενδημισμού, με αποτέλεσμα ένα σημαντικό ποσοστό των ειδών και υποειδών των φυτών (15%), να είναι ενδημικά [6]. Η χώρα μας αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά κέντρα βιοποικιλότητας (biodiversity hotspot) στην Ευρώπη, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί το σημαντικότερο κέντρο ενδημισμού (hotspot for endemism) στην Ευρώπη και τη Μεσόγειο [7].

Ο συνολικός πλούτος της ελληνικής πανίδας απαρτίζεται από 30.000 έως 50.000 είδη. Η ύπαρξη πλούσιας πανίδας στην Ελλάδα οφείλεται στη γεωγραφική θέση της χώρας, στο μεγάλο αριθμό νησιών, στην αυξομείωση της στάθμης της θάλασσας, στην ύπαρξη πολλών σπηλαίων καθώς και στο γεγονός ότι οι παγετώνες δεν έφθασαν μέχρι τη χώρα μας, με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν πολλά καταφύγια ειδών στα ορεινά. Η Ελλάδα φιλοξενεί πολλά ενδημικά, σπάνια και απειλούμενα είδη ζώων (όπως η καφέ αρκούδα Ursus arctus, η θαλάσσια χελώνα Caretta caretta, η μεσογειακή φώκια Monachus monachus, η οχιά της Μήλου Macrovipera schweizeri, κ.ά.). Έως σήμερα έχουν καταγραφεί 23.130 είδη ζώων της ξηράς και των γλυκών νερών και 3.500 θαλλάσια είδη [1]. Επίσης, έχουν καταγραφεί περίπου 4.000 ενδημικά είδη της ξηράς και των γλυκών νερών, ενώ σε συγκεκριμένες ομάδες ζώων το ποσοστό ενδημισμού ανέρχεται στο 64% [2]. Στη χώρα μας απαντούν 85 τύποι οικοτόπων, 57 είδη θυλαστικών, 47 είδη ερπετών, 11 είδη αμφιβίων, 21 είδη ψαριών, 46 είδη ασπονδύλων και 58 είδη φυτών κοινοτικού ενδιαφέροντος.

Η βιοποικιλότητα αυτή, παρόλο που έχει μελετηθεί περισσότερο από κάθε άλλη βαθμίδα, αφήνει ακόμη πολλά περιθώρια έρευνας, κυρίως σε ότι αφορά στη γεωγραφική κατανομή των ειδών. Ευνόητο είναι ότι δεν μπορεί να ασκηθεί αειφορική διαχείριση χωρίς την προστασία και διατήρηση της βιοποικιλότητας των ειδών [8].

Η καλή οικολογική κατάσταση της ελληνικής βιοποικιλότητας, όμως, αποτελεί μόνο θεωρητική παραδοχή, καθώς η έλλειψη αποτελεσματικών μέτρων προστασίας, η απουσία επιστημονικής γνώσης και η περιβαλλοντικά καταστροφική ανάπτυξη των τελευταίων δεκαετιών έχουν υποβαθμίσει τα φυσικά χαρακτηριστικά της χώρας. Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιοποίησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2009:

• Το 31% των οικοτόπων που απαντώνται στην Ελλάδα βρίσκονται σε μη ικανοποιητική/ανεπαρκή κατάσταση διατήρησης.

• Το 80% των θαλάσσιων οικοτόπων/ενδιαιτημάτων που απαντώνται στην Ελλάδα και προστατεύονται από την Οδηγία βρίσκονται σε μη ικανοποιητική/ανεπαρκή κατάστασης διατήρησης.

• Για το 65% των χερσαίων ειδών και το 62% όλων των ειδών που προστατεύονται από την Οδηγία η κατάσταση διατήρησης είναι άγνωστη.

• Για όλα τα αρθρόποδα, η κατάσταση διατήρησης είναι άγνωστη, ενώ ακόμα και για τα θηλαστικά η κατάσταση διατήρησης είναι άγνωστη σε ποσοστό μεγαλύτερο του 70%.

Επιπλέον, επτά από τους δέκα Υγροτόπους Διεθνούς Σημασίας της χώρας έχουν περιληφθεί στον Κατάλογο Μοντρέ, τη «μαύρη λίστα» δηλαδή της Σύμβασης Ραμσάρ για τους Υγροτόπους.

Συνολικά, όπως καταδεικνύουν σημαντικές καταδίκες της χώρας μας από το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (ΔΕΚ), η Ελλάδα δεν διαθέτει πολιτική για την προστασία της βιοποικιλότητας. Εδώ και δεκαετίες, η χώρα μας δεν έχει λάβει τα απαραίτητα νομικά, θεσμικά, ρυθμιστικά και χρηματοδοτικά μέτρα, ώστε να διασφαλίσει την προστασία των μοναδικών φυσικών χαρακτηριστικών της.

ΤΟ ΝΕΟ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ

Το Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενέργειας & Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ), παρέθεσε σε Δημόσια Διαβούλευση το σχέδιο νόμου «Προστασία της βιοποικιλότητας», η οποία ολοκληρώθηκε τον Ιούλιο του 2010.

Πρόκειται για ένα νομοσχέδιο που επικαιροποιεί το Νόμο Α.Τρίτση (1650/1986) και τον συνδέει με τη δασική και την κοινοτική νομοθεσία. Με το νέο νομοσχέδιο διατυπώνεται ένα αποτελεσματικό πλαίσιο προστασίας της βιοποικιλότητας, με τον εκσυγχρονισμό της νομοθεσίας και λαμβάνοντας υπόψη τις διεθνείς συμβάσεις, τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και τα προβλήματα της προϋπάρχουσας νομοθεσίας.

Το νομοσχέδιο δεν αναφέρεται μόνο στην προστασία οικοτόπων και ειδών, όπως συνέβαινε με την προηγούμενη νομοθεσία, αλλά επιχειρεί με ολοκληρωμένο τρόπο την προστασία της βιοποικιλότητας ως εθνικού κεφαλαίου και κρίσιμης παρακαταθήκης της χώρας για το μέλλον.

Τα βασικά σημεία του νομοσχεδίου είναι:

Καθορίζεται ένα εθνικό σύστημα προστατευόμενων περιοχών, σύμφωνα με το οποίο οι προστατευόμενοι βιότοποι μπορούν να χαρακτηρίζονται ως: α) Περιοχές απόλυτης προστασίας της φύσης, β) Περιοχές προστασίας της φύσης, γ) Φυσικά πάρκα, τα οποία διακρίνονται σε Εθνικά και Περιφερειακά Πάρκα, δ) Περιοχές προστασίας οικοτόπων και ειδών που διακρίνονται σε Ειδικές Ζώνες Διατήρησης, Ζώνες Ειδικής Προστασίας και Καταφύγια Άγριας Ζωής, και ε) Προστατευόμενα τοπία. Σε αυτό το σύστημα βρίσκει για πρώτη φορά σημαίνουσα θέση το θαλάσσιο περιβάλλον, καθώς δίνεται η δυνατότητα χαρακτηρισμού σημαντικών περιοχών ως θαλάσσια καταφύγια ή προστατευόμενα θαλάσσια τοπία.

Στις περιοχές του Δικτύου Natura 2000, απαγορεύεται η εγκατάσταση ιδιαιτέρως επικίνδυνων βιομηχανιών και γενικότερα οι μη φιλικές με το περιβάλλον δραστηριότητες. Το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Natura έχει συγκροτηθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση και αποτελεί το μεγαλύτερο δίκτυο προστατευόμενων περιοχών στην υφήλιο, καθώς αποτελείται από περίπου 25.000 προστατευόμενες περιοχές σε όλα τα κράτη-μέλη. Το δίκτυο καλύπτει έκταση 880.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, που αντιστοιχούν στο 17% του εδάφους της Ε.Ε. [9]. Επιτρέπονται όσες ενδεχομένως επιβλαβείς δραστηριότητες τεκμηριωμένα και ελλείψει εναλλακτικών χαρακτηρίζονται ως εθνικής σημασίας και επιτακτικού δημόσιου συμφέροντος για την εθνική οικονομία, υπό την προϋπόθεση ότι λαμβάνονται επαρκή αντισταθμιστικά μέτρα. Θεσπίζονται μέτρα για την προστασία των σημαντικών ειδών και του φυσικού χώρου και την προστασία της ενδημικής βιοποικιλότητας και του γενετικού κεφαλαίου. Θεσπίζονται επίσης ποινές για την πρόκληση ζημιάς σε προστατευόμενες περιοχές και ευαίσθητα οικοσυστήματα και προβλέπεται διαδικασία λήψης έκτακτων μέτρων σε περιπτώσεις κρίσιμης υποβάθμισης. Κάθε φορέας συλλογής και επεξεργασίας δεδομένων για την κατάσταση του περιβάλλοντος, όπως ακαδημαϊκά ιδρύματα, περιβαλλοντικές μη κυβερνητικές οργανώσεις, κ.ά., υποχρεούται να διευκολύνει την ελεύθερη και απρόσκοπτη πρόσβαση των πολιτών σε σχετική πληροφόρηση.

Η Εθνική Επιτροπή ΦΥΣΗ 2000 (που επανασυστάθηκε στις 10 Μαΐου 2010, μετά από απραξία έξι ετών) αποτελεί το κεντρικό επιστημονικό, γνωμοδοτικό όργανο του κράτους για το συντονισμό, την παρακολούθηση και την αξιολόγηση των πολιτικών και μέτρων προστασίας της ελληνικής βιοποικιλότητας.

Ως βασικό εργαλείο διαχείρισης της βιοποικιλότητας, ορίζεται η Εθνική Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα, η οποία θα συντάσσεται από το ΥΠΕΚΑ ανά δεκαπέντε έτη και θα εγκρίνεται με πράξη Υπουργικού Συμβουλίου. Σε αυτήν συμπεριλαμβάνεται αναλυτικό Σχέδιο Δράσης, το οποίο θα επικαιροποιείται ανά πενταετία. Αρμόδιος φορέας του κράτους, για την προστασία της βιοποικιλότητας και την εφαρμογή της σχετικής νομοθεσίας είναι το ΥΠΕΚΑ.

Σκοπός των προτεινόμενων ρυθμίσεων είναι η αειφόρος διαχείριση και αποτελεσματική προστασία της βιοποικιλότητας, ως πολύτιμου και αναντικατάστατου εθνικού οικολογικού και πολιτιστικού πλούτου. Οι ειδικότεροι στόχοι είναι οι ακόλουθοι [4]:

α) Αποτελεσματική προστασία και διαχείριση των σημαντικών περιοχών για τη βιοποικιλότητα, μέσα από τη βέλτιστη οργάνωση και λειτουργία του εθνικού συστήματος προστατευόμενων περιοχών.

β) Ενσωμάτωση και εφαρμογή του κοινοτικού δικαίου για τη διαχείριση και την προστασία της βιοποικιλότητας.

γ) Επίτευξη ικανοποιητικής κατάστασης διατήρησης των οικοτόπων και των ειδών χλωρίδας και πανίδας, ιδίως εκείνων που χαρακτηρίζονται ως σημαντικά.

δ) Αποτελεσματικοί μηχανισμοί παρακολούθησης, αξιολόγησης και επιτήρησης, ώστε να διασφαλίζεται η εφαρμογή του θεσμικού πλαισίου για τη διαχείριση και την προστασία της βιοποικιλότητας.

ε) Απόκτηση επαρκούς γνώσης για την κατάσταση των ειδών και οικοσυστημάτων, ως κύριο εργαλείο για την αποτελεσματική διαχείριση και προστασία της βιοποικιλότητας.

στ) Η ενσωμάτωση της συνιστώσας της διατήρησης της βιοποικιλότητας σε όλα τα επίπεδα σχεδιασμού και στις τομεακές και αναπτυξιακές πολιτικές της χώρας.

ΜΕΤΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΤΡΟΠΗ ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΗΣ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ

Σε κάθε περίπτωση κατά την οποία διαπιστώνεται, βάσει των διαθέσιμων επιστημονικών στοιχείων, είτε η μείωση των πληθυσμών ενός ή περισσότερων απειλούμενων ειδών χλωρίδας ή πανίδας είτε η συρρίκνωση του φυσικού χώρου εξάπλωσής τους είτε η υποβάθμιση της κατάστασης ή η συρρίκνωση των οικοτόπων που είναι απαραίτητοι για την επιβίωση των ειδών αυτών ή οικοτόπων προτεραιότητας και ανεξαρτήτως του λόγου για τον οποίο αυτό συμβαίνει (όπως, ενδεικτικά, επιπτώσεις από έργα τεχνικής, αγροτικής κ.ά. υποδομής, επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, φυσικές καταστροφές, δασικές πυρκαγιές, ρύπανση, θήρα, ασθένειες, διαπιστούμενες ελλείψεις ή ανεπάρκειες της ισχύουσας νομοθεσίας κ.ά.), ο Υπουργός Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής σε συνεργασία με τους συναρμόδιους υπουργούς, μπορεί, με πλήρως αιτιολογημένη εισήγηση της αρμόδιας υπηρεσίας, να καθορίζει κατεπειγόντως κάθε ενδεδειγμένο μέτρο για την αντιμετώπιση της κατάστασης και την επαναφορά, στην προηγούμενη κατάσταση, των πληθυσμών των ειδών ή του γεωγραφικού χώρου εξάπλωσής τους ή της έκτασης και κατάστασης διατήρησης των οικοτόπων.

Παρά τον παγκόσμιο στόχο για το 2010 η βιοποικιλότητα συνεχίζει να χάνεται με υψηλούς ρυθμούς. Σε παγκόσμιο επίπεδο, ο ρυθμός εξαφάνισης στον εικοστό αιώνα ήταν περίπου 1.000 φορές υψηλότερος του μέσου ρυθμού που ίσχυε στο παρελθόν. Η σημασία της κλιματικής αλλαγής ούτε αμφισβητείται ούτε αγνοείται. Ταυτοχρόνως, το θέμα της κλιματικής αλλαγής δεν πρέπει να επισκιάζει τον κίνδυνο που διατρέχει η ανθρωπότητα από την απώλεια της βιοποικιλότητας. Η κλιματική αλλαγή και η βιοποικιλότητα αλληλοσυνδέονται. Είναι, επομένως, προϋπόθεση τα μέτρα για το κλίμα να είναι πλήρως συμβατά με τις πολιτικές για την προστασία της βιοποικιλότητας [10]. Η επίγνωση αυτή πρέπει να γίνει δράση. Στην παγκόσμια διάσκεψη του Οκτωβρίου 2010 στην Ιαπωνία θα πρέπει να επιτευχθεί για τη βιοποικιλότητα ότι δεν έγινε στην Κοπεγχάγη για το κλίμα. Τέλος, σε εθνικό επίπεδο, ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στην, από πολλά έτη, αιτούμενη Εθνική Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα, η οποία πρέπει να θεσμοθετηθεί και να τεθεί σε εφαρμογή. Οι προκλήσεις για την Ελλάδα είναι πολλές. Από το Ίδρυμα Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας και το ΕΚΒΥ επισημαίνονται ιδιαιτέρως οι παρακάτω: Κάλυψη των κενών γνώσης, καθώς εμποδίζουν τη χάραξη πολιτικής. Παρακολούθηση των σημαντικών στοιχείων της βιοποικιλότητας (π.χ. τύποι οικοτόπων και είδη) για να γνωρίζουμε όχι μόνο την κατάσταση διατήρησής τους, αλλά και τις τάσεις. Ενσωμάτωση των αναγκών διατήρησης της βιοποικιλότητας στις πολιτικές για τη γεωργία, την αλιεία, τις μεταφορές, την ενέργεια και τον τουρισμό. Ενδυνάμωση των διοικητικών μηχανισμών και ενίσχυση της αποτελεσματικότητας εφαρμογής της νομοθεσίας και οικοδόμηση σχέσεων συνεργασίας μεταξύ δημόσιας διοίκησης, επιστημονικής κοινότητας, περιβαλλοντικών φορέων, παραγωγικών φορέων κ.ά. [11].

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Η βιοποικιλότητα αποτελεί κοινό αγαθό και πολύτιμη παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές. Ζητούμενο είναι, ο πολύτιμος περιβαλλοντικός πλούτος της Ελλάδας, με την πιο σπάνια βιοποικιλότητα της Ευρώπης, να αναδειχτεί ως πολύτιμο φυσικό απόθεμα και να τύχει αποτελεσματικής προστασίας από επιθετικές και ρυπογόνες δραστηριότητες.

Παρά τη σχετική πρόοδο που έχει επιτευχθεί αναφορικά με την ανακοπή της απώλειας της βιοποικιλότητας σε ορισμένες περιοχές, η βιοποικιλότητα εξακολουθεί να χάνεται με ανησυχητικούς ρυθμούς (ΕΟΠ, 2009). Αν και το 2010 είναι χρονιά ορόσημο για την προστασία της βιοποικιλότητας, η έκθεση της BirdLife International «2010-Σημείο καμπής ή όριο θραύσης για την Άγρια Ζωή της Ευρώπης» δημιουργεί έντονο προβληματισμό και ανησυχία. Η έκθεση αξιολογεί παράλληλα την πρόοδο και τις πρακτικές της Ε.Ε ως προς την επίτευξη των στόχων για την προστασία της βιοποικιλότητας, αποκαλύπτοντας ότι και τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ δεν έχουν λάβει επαρκή μέτρα [12].

Βασικά αίτια της απώλειας της βιοποικιλότητας είναι η καταστροφή, η υποβάθμιση και ο κατακερματισμός των οικοτόπων, η αλόγιστη χρήση φυσικών πόρων, η ρύπανση, η εξάπλωση ξενικών ειδών στα φυσικά οικοσυστήματα, η κλιματική αλλαγή [13].

Η προστασία της βιοποικιλότητας σε όλα της τα επίπεδα, επιβάλλεται από την ανάγκη ορθολογικής και αειφορικής διαχείρισης των φυσικών πόρων, συνεπώς για την επιβίωση του ίδιου του ανθρώπου και προϋποθέτει διαδικασίες προγραμματισμού και διαχείρισης, ενημέρωσης. Απαιτείται η βούληση και το όραμα της κοινωνίας για τη διατήρηση του φυσικού αποθέματος της χώρας και την προστασία του. Απαιτείται επίσης δίκαιη και ορθολογική κατανομή των δικαιωμάτων στα οφέλη της φύσης, αξιοποίηση των διαθέσιμων επιστημονικών και εμπειρικών γνώσεων καθώς και ενεργός συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων παραγόντων και φορέων σε όλα τα στάδια των διαδικασιών, με σκοπό τη διαμόρφωση ρεαλιστικών και αποτελεσματικών πολιτικών.

Μία αξιέπαινη δράση προβολής της βιοποικιλότητας της χώρας μας είναι αυτή του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας που στο ξεκίνημα των εκδηλώσεων για το «Διεθνές Ετος Βιοποικιλότητας 2010», στις κεντρικές αίθουσες του «Ελευθέριος Βενιζέλος», με τη συνεργασία του Διεθνούς Αερολιμένα Αθηνών, πρόβαλε μία σειρά διαφανειών σπάνιων και ενδημικών φυτών, ζώων, δασικών, χερσαίων και θαλάσσιων οικοσυστημάτων, ενώ προγραμματίζει σειρά εκδηλώσεων με τη συνεργασία και άλλων κοινωφελών ιδρυμάτων καθώς και πρόσκληση διεθνών προσωπικοτήτων.

Προτείνεται η ανάληψη παρόμοιων δράσεων από την πολιτεία αλλά και από λοιπούς σχετικούς φορείς (για παράδειγμα Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας, Περιβαλλοντικές Ενώσεις κ.ά.) και η διάχυσή τους σε σχολικές μονάδες, στις τοπικές κοινωνίες αλλά και η προβολή τους διεθνώς, που αναμένεται να συμβάλουν θετικά στην προστασία της βιοποικιλότητας της χώρας μας.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Λεγάκις, Α. (2004). Πόσα είδη ζώων υπάρχουν στην Ελλάδα; Πανελλήνιο Συνέδριο Ένωσης Ελλήνων Οικολογων & Ελληνικής Ζωολογικής Εταιρείας, Μυτιλήνη, 2004.

2. Λεγάκις, Α., Τζανετάτου-Πολυμένη, Ρ., Γκιώκας, Κ., Σωτηρόπουλος (επιμέλεια), (2006). Ζωική ποικιλότητα. Πανεπιστήμιο Αθηνών.

3. http://www.cbd.int/convention/ Convention on Biological Diversity. Text of the Convention. Aνασύρθηκε στις 18 Σεπτεμβρίου 2010.

4. http://www.minenv.gr Επίσκεψη στον ιστότοπο στις 30 Σεπτεμβρίου 2010.

5. http://gbo3.cbd.int. Προβλέψεις για την βιοποικιλότητα GBO-3(Global Biodiversity Outlook-3). Επίσκεψη στον ιστότοπο στις 17 Σεπτεμβρίου 2010.

6. http://www.cc.uoa.gr/biology/zoology/biodivgr.htm Πανεπιστήμιο Αθηνών – Ζωολογικό Μουσείο. «Πανιδική ποικιλότητα» & «Χλωριδική ποικιλότητα». Aνασύρθηκε στις 2 Σεπτεμβρίου 2010.

7. http://www.biodiversityhotspots.org/xp/hotspots/mediterranean/Pages/default.aspx Center for Applied Biodiversity Science – Conservation International. Mediterranean Basin. Aνασύρθηκε στις 20 Αυγούστου 2010.

8. http://www.ypeka.gr. Επίσκεψη στον ιστότοπο στις 19 Σεπτεμβρίου 2010.

9. http://ec.europa.eu/enviroment/nature2000/db_gis/pdf/aerea_calc.pdfen.Επίσκεψη στον ιστότοπο στις 17 Σεπτεμβρίου 2010.

10. http://www.eea.europa.eu/publications/progress-towards-the-european-2010-biodiversity-targeten. Εκλογίκευση των Ευρωπαϊκών δεικτών βιοποικιλότητας (SEBI) Επίσκεψη στον ιστότοπο στις 17 Σεπτεμβρίου 2010.

11. http://www.ekby.gr. Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας – Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων -Υγροτόπων Επίσκεψη στον ιστότοπο στις 10 Σεπτεμβρίου 2010.

12. http://www.eaaflyway.net. Επίσκεψη στον ιστότοπο στις 10 Σεπτεμβρίου 2010.

13. http://www.enviroliteracy.org/article.php/58.html Environmental Literacy Council. How many species are there? Aνασύρθηκε στις 15 Σεπτεμβρίου 2010.